Boşnaklar

Boşnaklar[ (Boşnakça: Bošnjaci), tarih biliminin bakış açılarından birine göre, bir Güney Slav halkıdır. Kökenleri hususunda iki ayrı görüş vardır: 1. Güney Slav halkı kitlesine dâhil eden görüş; 2. Türk-Turanî halklar kitlesine dâhil eden görüş. Çoğunluğu Güneydoğu Avrupa'da Bosna-Hersek'te ve Sırbistan ve Karadağ arasındaki Sancak bölgesinde yaşar. Ayrıca Hırvatistan, Slovenya,Almanya, ABD, Avusturya, İsveç, Kosova, Makedonya Cumhuriyeti ve Türkiye’de de Boşnaklar vardır.

Boşnaklar, yüzyıllarca dine dayalı bir kimlik tanımı içinde yer almışlar, Bosna-Hersek ve Sancak'ta yaşayan Ortodoks veya Katolik Güney Slavları ise Sırp veya Hırvat milletlerinin bu bölgelerdeki uzantıları kabul edilmiştir. 1963'de Yugoslavya'nın Sosyalist Federal Cumhuriyet tanımına geçişi ile birlikte Bosna-Hersek Sosyalist Cumhuriyeti yönetiminde Sırpların egemen konumunun zayıflamaya başlaması Boşnaklar için yeni bir millî kimlik tanımının yolunu açmıştır. 1961'de ortaya atılan "Etnik Müslüman" terimi ile Boşnaklar bu isim altında Bosna-Hersek'in yönetiminde Sırpların ve Hırvatların yanı sıra söz sahibi hâle gelmişlerdir. 1968'de Müslüman milleti, dinî mensubiyeti ifade eden müslüman (küçük harfle) teriminden farklı bir anlam içerecek şekilde Yugoslavya Anayasasına girmiştir. (Bu anlama göre, örneğin, Yugoslavya Arnavutları, (ekseri) müslüman olup, Müslüman değildiler.). Bosna-Hersek'in bağımsızlığını kazanmasından sonra ise, Boşnak terimi millî bir anlam kazanmış olup, evrimini hâlen sürdürmektedir.

Bu anlamda Sırbistan-Karadağ 2002 ve 2003 nüfus sayımı verilerine ve bireylerin kendi tanımlamalarına göre önemli bir Boşnak nüfus bulunmaktadır. Söz konusu veriler şu şekildedir:

Sancak'ta; Boşnaklar 193,026 kişi (toplam nüfusun % 45.31'i), Sırplar 156,852 kişi (toplam nüfusun 36.82%), Karadağlılar 29,892 kişi (toplam nüfusun % 7.02'i), Müslüman milleti 27,047 kişiye (toplam nüfusun % 6.35'i);

Karadağ'da; Karadağlılar 267,669 kişi (toplam nüfusun % 43.16'i), Sırplar 198,414 kişi (toplam nüfusun % 31.99'i), Boşnaklar 48,184 kişi (toplam nüfusun % 7.77'i), Arnavutlar 31,163 kişi (toplam nüfusun % 5.03'i), Müslüman milleti 24,625 kişi (toplam nüfusun % 3.97'i), Hırvatlar 6,811 kişi (toplam nüfusun % 1.1'i).

Ayrıca, Sırbistan, Hırvatistan ve Makedonya'da % 1'ler civarında küçük bir Boşnak nüfus yaşamakta, işgücü göçü nedeniyle başta Almanya gelmek üzere Batı Avrupa ülkelerine yerleşmiş Boşnaklar da bulunmaktadır.

Kültür

Folklor

Boşnak folkloru, 15’nci yüzyıla tarihlenen uzun bir geleneğe sahiptir. Boşnak kültüründeki pek çok unsur gibi onların folklorları Slavik karışımı etkisindedir. Tipik olarak 19’ncu yüzyıldan önce yer alır. Slavik yapısının tam olması, Boşnakların Slav olduğunu tamami ile gösterir.

Dil

Boşnaklar,Boşnakça konuşurlar. Türkiye’de ve Yunanistan’ın Batı Trakya bölgesinde yaşayan Pomakların dili ile bu dil hemen hemen şive farkı hariç aynıdır. Yalnız Pomaklar, Kiril alfabesini kullanır ve güney Rusçaya daha yakın olarak kabul edilir. Boşnak lisanı, Sırpça ve Hırvatçadan yazım ve gramer bakımından biraz değişiktir. Boşnak dili, Almancada olduğu kadar diğer komşu lisanlarda kullanılmayan çok sayıda doğusallık içerir. Boşnakçanın söz yapısında, Boşnakçayı ve dolayısıyla Boşnakları, çevrelerinde yaşayan Slav topluluklarının dillerinden ayıran özellikler çoktur. Boşnakçanın söz varlığında Müslüman dünyasının terminolojileri çok fazladır. Boşnakça ayrıca kendine özgü iki yazılış biçimine sahipti. Bunların ilk 'Begovica (ayrıca Bosansika olarak da söylenir) Kiril abecesi; ikincisi ise Arap abecesidir. Bugün, bu iki kullanım da hemen hemen ölmek üzeredir. Çünkü, günümüzde bu kullanımın okur yazar sayısı oldukça azdır. Bugün Boşnakça Latin esaslı alfabesi ile kullanılmaktadır.

Din

Boşnakların çoğu Müslüman olsa da, bazıları Ateizm ,Agnostisizm ve Deizm'e inanır. Bundan dolayı Seküler Hümanizm Dünya Görüşü Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti zamanı boyunca yaygındı. Geçmişte ülkede Bektaşilik (Sufilik)in büyük bir rol oynamasına rağmen, şimdi Bosna-Hersek’te çoğu Müslüman, İslam'ın Sünni mezhebine bağlıdır.

Boşnakça Dil dersleri

Alfabe ve Telaffuz

Hırvatça gibi Latin abecesiyle yazılır. Boşnakça alfabesi 30 harften oluşur. Bunlardan 4ü sesli harf, 26sı ise sessiz harftir.

* A a - Tıpkı Türkçe'deki 'A' sesini verir. Örnek: advokat (avukat) Okunuşu: advokat
* B b - Tıpkı Türkçe'deki 'B' sesini verir. Örnek: bife (büfe) Okunuşu: bife
* C c - Türkçe'deki 'TS' harflerinin birlikte okunmasıyla çıkan sesdir. Örnek: cilindar (silindir) Okunuşu: tsilindar
* Č č - Türkçe'deki 'Ç' sesini verir. Örnek: čanak (çanak) Okunuşu: çanak
* Ć ć - Yine Türkçe'deki 'Ç' sesini verir, ama çoğunlukla sözcük sonunda bulunur. Örnek: ćevap (kebap) Okunuşu: çevap
* D d - Tıpkı Türkçe'deki 'D' sesini verir. Örnek: dugme (düğme) Okunuşu: dugme
* Đ đ - Türkçe'deki 'C' sesini verir. Örnek: đubre (gübre) Okunuşu: cubre
* Dž dž - Yine Türkçe'deki 'C' sesini verir. Örnek: džep (cep) Okunuşu: cep
* E e - Tıpkı Türkçe'deki 'E' sesini verir. Örnek: eksperiment (deney) Okunuşu: eksperiment
* F f - Tıpkı Türkçe'deki 'F' sesini verir. Örnek: fes (fes) Okunuşu: fes
* G g - Tıpkı Türkçe'deki 'G' sesini verir. Örnek: guverner (yönetici) Okunuşu: guverner
* H h - Tıpkı Türkçe'deki 'H' sesini verir. Örnek: harač (haraç) Okunuşu: haraç
* I i - Tıpkı Türkçe'deki 'İ' sesini verir. Örnek: istoričar (tarihçi) Okunuşu: istoriçar
* J j - Bu harf Türkçe 'Y' gibi okunur. Örnek: jelek (yelek) Okunuşu: yelek
* K k - Tıpkın Türkçe'deki 'K' harfi gibi okunur. Örnek: kupus (lahana) Okunuşu: kupus
* L l - Tıpkı Türkçe'deki 'L' harfi gibi okunur. Örnek: licej (lise) Okunuşu: litsey
* Lj lj - Türkçe 'LY' gibi okunur. Ancak buradaki 'Y' sesi çok kısa ve belirsiz söylenir. Örnek: ljubav (aşk) Okunuşu: lyubav
* M m - Tıpkı Türkçe'deki 'M' sesini verir. Örnek: mitologija (mitoloji) Okunuşu: mitologiya
* N n - Tıpkı Türkçe'deki 'N' sesini verir. Örnek: nelogičan (mantıksız) Okunuşu: nelogiçan
* Nj nj - Türkçe 'NY' gibi okunur. Ancak buradaki 'Y' sesi de çok kısa ve belirsiz söylenir. Örnek: njuh (koku) Okunuşu: nyuh
* O o - Tıpkı Türkçe'deki 'O' sesini verir. Örnek: otisak (damga) Okunuşu: otisak
* P p - Tıpkı Türkçe'deki 'P' sesini verir. Örnek: papagaj (papağan) Okunuşu: papagay
* R r - Tıpkı Türkçe'deki 'R' sesini verir. Örnek: račun (hesap) Okunuşu: raçun
* S s - Tıpkı Türkçe'deki 'S' sesini verir. Örnek: samokritika (özeleştiri) Okunuşu: samokritika
* Š š - Türkçe 'Ş' sesinin aynısıdır. Örnek: šolja (fincan) Okunuşu: şolya
* T t - Tıpkı Türkçe'deki 'T' sesini verir. Örnek: tuš (duş) Okunuşu: tuş
* U u - Tıpkı Türkçe'deki 'U' sesini verir. Örnek: ulica (cadde) Okunuşu: ulitsa
* V v - Tıpkı Türkçe'deki 'V' sesini verir. Örnek: vino (şarap) Okunuşu: vino
* Z z - Tıpkı Türkçe'deki 'Z' sesini verir. Örnek: zumbul (sümbül) Okunuşu: zumbul
* Ž ž - Türkçe 'J' sesinin aynısıdır. Örnek: žaba (kurbağa) Okunuşu: jaba

Boşnakçanın Dil Bilgisi

Cinsiyet

Boşnakçada da diğer batı dillerindeki gibi nesnelerin cinsiyetleri vardır.

* İsimlerde cinsiyet aşağıdaki şekilde kullanılır:

1. Dişil nesneler ("a" ile biter)
2. Eril nesneler (genellikle sessiz bir harf ile biter)
3. Nötr (genellikle "o" ile biter)

* İstisnalar dışında bu kurallar kelimelerde genellikle geçerlidir.

Örnekler:

1. Olovka- Kalem (dişil)
2. Sat- Saat (eril)
3. Staklo- Cam (nötr)

İsimler

İsimler kişileri mekan ya da herhangi bir şeyi tanımlamak için kullanılan kelimelerdir. Boşnakçada her ismin bir cinsiyeti vardır: İsimler dişil, eril ya da nötr olduklarını bildirir.


i) Eril (tekil) isimler sessiz harfle biterler. (çoğunlukla eril isimler):Örnekler:

Şehir Grad Bilgisayar Kompjuter Oğlan Dječak-(dyeçak)

ii) Eril (çoğul) isimler "i" harfi ile biter : Örnekler:

Şehirler Gradovi Bilgisayarlar Kompjuteri Oğlanlar Dječaci-(Dyeçatsi)

iii) Dişil isimler genellikle "a" harfi ile biterler. Çok az bir kısmı sessiz harfle bitebilir. : Örnekler:

Kedi Mačka - (maçka) Kız Djevojka - (dyevoyka) Nokta Tačka - (taçka)

iv) Dişil (çoğul) isimler "e" ya da "i" harfi ile biterler :Örnekler:

Kediler Mačke Kızlar Djevojke Noktalar Tačke

v) Nötr (tekil):Örnekler:

Ayna Ogledalo Bölge Mjesto-(myesto)

vi) Nötr (çoğul):Örnekler:

Aynalar Ogledala Bölgeler Mjesta


İsimlerde hal

1) Eril adlar Yalın hali : grad - şehir -in hali : grada - şehrin -e hali : gradu - şehre -i hali : grad - şehri -le, -la hali : gradom - şehirle -de hali : gradu - şehirde -hitap : grade! Ey şehir!

2) Dişil adlar Yalın hali:djevojka - kız -in hali : djevojke - kızın -e hali : djevojci - kıza -i hali : djevojku - kızı -le, -la hali : djevojkom - kızla -de hali : djevojci - kızda -hitap : djevojko! - Hey kız!

3) Nötr adlar Yalın hali :ogledalo - ayna -in hali : ogledala - aynanın -e hali : ogledalu - aynaya -i hali : ogledalo - aynayı -la,-la hali: ogledalom aynayla -de hali : ogledalu - aynada -hitap : ogledalo! - Ey ayna!

Note: İsimlerde cinsiyet tanımlamaları ( the , a) Boşnakçada kullanılmaz, ama kelime içinde kolaylıkla anlaşılır.

Basit Cümle Kalıpları

* Seni seviyorum - Ya te volim
* İyi günler. - Dobar dan.
* Merhaba. - Zdravo ya da Merhaba.
* Nasılsınız? - Kako ste?
* Nasılsın? - Kako si?
* İyiyim, teşekkür ederim. - Dobro sam, hvala.
* Adınız nedir? - Kako se zovete?
* ben de-I meni
* Adın ne? - Kako se zoveš?
* Benim adım ______ . - Zovem se ______ .
* Bu gün ne yaptın?-što si radio danas?
* Ben _____. - Ja sam ______.
* Tanıştığımıza memnun oldum. - Drago mi je.
* Lütfen. - Molim.
* Teşekkür ederim. - Hvala.
* Çok teşekkürler. - Hvala lijepo.
* Bir şey değil.- Nema na čemu.
* Afedersiniz. Pardon. Özür dilerim. - Izvinite. Oprostite. Pardon.
* Başınız sağolsun. - Žao mi je.
* Hoşçakal. - Allahimanet ya da Zbogom.
* Hoşçakal(resmi olmayan). - Doviđenja ya da Ćao ya da Zdravo.
* İyi Boşnakça konuşamıyorum. - Ne govorim dobro bosanski.
* Türkçe biliyor musun? - Da li govorite turski?
* Burada Türkçe bilen biri var mı? - Da li iko ovdje govori turski?
* Türkiye'ye gelmek ister misin?- želiš li doći u Tursku?
* İmdat! - Upomoć!
* Dikkat et! - Pazite!
* Günaydın. - Dobro jutro, Sabah hajrola.
* İyi akşamlar. - Dobra večer. Dobro veče.
* İyi geceler. İyi geceler (uyku için). - Lahku noć. Laku noć.
* Anlamadım. - Ne razumijem.
* Tuvalet nerede? - Gdje je WC?
* Sus! - Šuti!
* Evet. – Da.
* Hayır. – Ne.
* Affedersiniz. – Izvinite.
* Lütfen. – Molim.
* Rica ederim. – Molim.
* Teşekkür ederim. – Hvala vam.
* Tamam. – U redu.
* Pekâlâ. – Dobro.
* İyi. – Lijepo.
* Çok iyi. – Odlično.
* Fena değil. – Nije loše.
* Dinle. – Slušaj!
* Endişelenmeyin. – Ne brinite.
* Her şey yolunda. – Sve je u redu.
* İdare eder. – Eh dobro je.
* İnşallah. – Inšallah.
* İşler nasıl gidiyor? – Kako ide posao?
* Fena değil. – Nije loše.
* İyi fikir. – Dobra ideja.
* Tabi.- Sigurno.
* Belki. – Možda.
* Umarım. – Nadam se.
* Sahi mi? – Istina?
* Harika. – Izvrsno.
* Estağfurullah. – Molim vas.
* İmdat. – Pomoć.
* Lütfen bana yardım edin. – Molim vas, pomozite mi.
* Yardımcı olabilir misiniz? – Možete li mi pomoći?
* Elbette. – Svakako.
* Olabilir. – Moguće.
* Mümkün değil. – Nije moguće.
* Sanmıyorum. – Ne vjerujem.
* Asla. – Nikada.
* Memnuniyetle. – Sa zadovoljstvom.
* Ben de öyle düşünüyorum. – I ja mislim tako.
* Benim için hiç fark etmez. – Za mene nema nikakavog problema.
* Anlaştık. – Dogovorili smo se.
* Onu kabul ediyorum. – To prihvaćam.
* Biraz daha yavaş konuşabilir misiniz? Mozete li govoriti malo polako?

Boşnakça Bazı Dil İsimleri

* Albanski--Arnavut
* turski--Türkçe
* hrvatski--Hırvatça
* srpski--Sırpça
* engleski--İngilizce
* njemački--Almanca
* francuski--Fransızca
* ruski--Rusça
* španjolski--İspanyolca
* portugalski--Portekizce
* talijanski--İtalyanca
* arapski--Arapça
* kineski--Çince
* japanski--Japonca
* indonezijski--Endonezyaca

Makedonski : Makedonyaca Slovenski: Slovence

Boşnakça Sayılar

* 1=jedan
* 2=dva
* 3=tri
* 4=četiri
* 5=pet
* 6=šest
* 7=sedam
* 8=osam
* 9=devet

* 10=deset
* 11=jedanaest
* 12=dvanaest
* 13=trinaest
* 14=četrnaest
* 15=petnaest
* 16=šesnaest
* 17=sedamnaest
* 18=osamnaest
* 19=devetnaest

* 20=dvadeset
* 21=dvadeset jedan
* 22=dvadeset dva
* 30=trideset
* 40=četrdeset
* 50=pedeset
* 60=šezdeset
* 70=sedamdeset
* 80=osamdeset
* 90=devedeset
* 100=sto, stotina
* 1000=hiljada
* 1000000=milijon

Gerekli Sözcükler

* Babo--baba
* Majko--ana
* Dedo--dede
* Biko--nine
* brat erkek kardeş
* djevojka/cura--kız kadın
* momak/dečko--erkek
* Samo--sadece
* Malo--biraz
* Mali--küçük(çocuk)
* zašto?--neden?
* Kako?--nasıl?
* Kad?--ne zaman?
* Koji?--hangi?
* Tko?--kim?
* Gdje je …?--... nerede?
* Pošto je …?--... ne kadar(fiyat)?
* Sir--peynir.
* Mlijeko--yoğurt.
* Vrnika--süt
* Kahva. Kafa--kahve.
* Hljeb--ekmek.
* Šećer--şeker.
* Pica--pizza.
* Čaj--çay.
* Voda--su
* Leba--ekmek
* i--ve.
* Šta?--Ne? (kaba).
* Molim? alo,Ne? (nazik).
* Jučer--dün.
* Danas--bugün.
* Sutra--yarın.
* Sada--şimdi.
* Ovdje--burada.
* Tamo--orada .
* Ovo--bu.
* ono--şu.
* Molim vas…--Lütfen….